Mensen die hun eigen onafhankelijkheid benadrukken, geven graag af op het kuddegedrag van hun soortgenoten. Ze verfoeien de volgzaamheid van de massa, de onnadenkendheid en het gebrek aan initiatief. Maar is dat wel terecht? Tijdens de Dutch Design Week 2015 neemt Studio KNOL de proef op de som met een uitgebreide ruimtelijke studie in MU Art Space.

Nietsvermoedend worden bezoekers rondgeleid door een landschap dat is ontworpen om ze te confronteren met hun eigen kuddementaliteit. In verschillende situaties moeten ze kiezen of ze zich confirmeren aan (veronderstelde) regels en autoriteiten, of dat zichhier niets van aantrekken en doen wat ze het meest logisch lijkt. Ondertussen worden hun bewegingen en reacties geregistreerd door webcams en door observanten die soms herkenbaar zijn aan een witte laboratoriumjas en soms onopvallend gekleed rondlopen. 

Het experiment begint al bij de toegang: er zijn drie ingangen, gemarkeerd met de namen van fictieve designers. Waarop baseren bezoekers hun keuze als ze niet weten wat ze te wachten staat? Gaan ze elkaar achterna zoals een bijenzwerm een anonieme leider volgt? “Die Japanner heb ik al gezien in Parijs,” zegt een vrouw tegen haar man; “we nemen een andere.” 

Wie door de gordijnen van de ingang gaat, komt terecht in een doolhof van wachtrijpaaltjes zoals we die kennen van het vliegveld. Sommige uitgezette routes leiden ergens heen, andere niet. Mensen die vast komen te staan kijken vragend naar een observant, kinderen duiken onder de touwen door. “Nee Thomas, dat mag niet!” De verwarring is groot.

Het doolhof leidt onder andere naar een ruimte waar digitale sprinkhanen op de muur worden geprojecteerd; naarmate er meer mensen bij elkaar zijn, zijn er meer sprinkhanen– totdat een kritische massa is bereikt en de bezoekers worden gemaand de ruimte teverlaten. “Wat zou er nu komen?” zegt de een tegen de ander terwijl het alarm afgaat –enze blijven rustig staan...

Een pad van witte krijtstenen leidt door een andere ruimte waar een computersimulatie op de wand laat zien hoe mieren vanuit hun nest naar voedsel zoeken. Om de simulatie te starten, moeten bezoekers over een net gedweild zwart vlak lopen. Veel mensen aarzelen maar er is altijd iemand die het vlak toch betreedt. Een ander volgt nauwkeurig haar witte voetstappen en al gauw ontstaat er een olifantenpaadje die de ‘ officiële’ route negeert.

’s Avonds, tijdens de design talkshow die elke dag in MU wordt gehouden, zijn de bezoekersonderdeel van een laatste experiment. De bankjes in de zaal zijn zo opgesteld dat het publiek vooraan het hoogst zit en achteraan het laagst. Bijna niemand ziet iets van de sprekers. Een bezoeker kijkt eens rond, stoot zijn buurman aan. “Als we de banken nou eens verplaatsen?” Sommige avonden gebeurt er niks, maar als het gebeurt is het prachtig om te zien.

Dat is een van de interessantste uitkomsten van het experiment: mensen zijn inderdaad geneigd om zich te laten leiden door regels en richtingaanwijzers en door autoriteiten, en als de regels van het spel niet duidelijk zijn, kijken ze eerst naar elkaar. Maar er is bijna altijd iemand die besluit om haar of zijn eigen weg te gaan en met een beetje geluk ontstaat er spontaan een nieuwe orde, een spel met de regels.

Bij de uitgang krijgen bezoekers tekst en uitleg over het experiment. Met een heel andere blik op de DDW vervolgen ze hun weg, een klein beetje minder deel van de massa – of juist meer?

PROJECT DOOR | STUDIO KNOL - IN OPDRACHT VAN | MU ARTSPACE - FOTOGRAFIE | CORNEEL DE WILDE - INTERACTIEVE PROJECTIES | TIM HUIBERTS - SOUND DESIGN | JEROEN LOOHUIJS - REALTIME OBSERVATIE SOFTWARE | LUCIANO PINNA