Wat hebben fietskoeriers, graffitikunstenaars en amateurvoetballers, wilde herten en een roemruchte fotografe met elkaar gemeen. Weinig natuurlijk. Behalve dat de Amerikaanse fotograaf en filmmaker Peter Sutherland zijn camera op hen richt. Zijn lens schept de samenhang. Dat is te zien in GAME, Sutherlands eerste overzichtstentoonstelling die vanaf 26 januari tot en met 25 februari te zien is bij MU in De Witte Dame in Eindhoven.

Sutherland, geboren in Ann Arbor Michigan, opgegroeid in Colorado en sinds 1998 wonend en werkend in New York City, maakte zich het werken met camera’s zelf eigen. Hij ontwikkelde een gevoelig oog en persoonlijke stijl, waarin straat- en portretfotografie, jeugdcultuur en natuur vanzelfsprekend samensmelten. Sutherland lijkt de gave te bezitten om mens, dier en landschap bijeen te brengen in beelden die tegelijk heel direct en ongekunsteld documentair zijn, maar in combinatie ook een groter verhaal vertellen.

Kern van GAME, Sutherlands eerste omvangrijke solo-presentatie in Europa, waarbij alle lijnen in zijn werk met elkaar verknoopt worden, is een fotoserie over de Chinatown Soccer Club. Deze losvaste club jonge New Yorkers, waarvan Sutherland zelf niet een van de minst fanatieke leden is, komt drie ochtenden per week samen op een veldje in Chinatown om er een uur te voetballen. Zomer en winter, elke maandag, woensdag en vrijdag om 8 uur ‘s ochtends, zijn er minstens veertien spelers die het tegen elkaar opnemen. Buurtbewoners en passanten, zwervers en de oudere Chinezen die het aanpalende basketbalcourt tot TaiChi tempel hebben verheven kijken toe. Veel CSC-spelers, een mengeling van Amerikanen, Aziaten en Europeanen, blijken in het dagelijks leven kunstenaars en ontwerpers. Na het partijtje waaieren ze uiteen naar hun ateliers en kantoren. Echter niet nadat ze even poseren voor Sutherland, omdat voor hem de camera minstens zo’n wezenlijk onderdeel van het ‘spel’ is als de bal.

Is Sutherlands fotoserie ondenkbaar zonder zijn persoonlijke betrokkenheid bij de Chinatown Soccer Club, ook het feit dat hij zijn vroege tochten naar het veldje altijd op de fiets maakt, reflecteert in zijn werk. Pedal, een sinds zijn verschijnen in 2001 inmiddels classic verklaarde documentaire over het rauwe leven van fietskoeriers in New York, is Sutherlands bekendste werk tot nu toe. Met een zacht oog en warm hart voor de vrijbuiterige heroïek van het alternatieve leven op twee wielen in de overvolle straten en stegen van een snelle metropool, vertelt Sutherland het verhaal van al die jongens (en meiden) die dagelijks op de pedalen staan. Het midden houdend tussen underground cultuur en levensvoorziening, sport en werk licht Pedal in het verlengde van de beste skateboardfilms. Reden genoeg voor Powerhouse Books om deze documentaire, aangevuld met een fotoboek over de in 2005 in New York gehouden Cycle Messenger World Championships, in 2006 in een box uit te brengen. Pedal is tijdens GAME voor het eerst in Nederland te zien. Hetzelfde geldt voor een aantal portretten uit Sutherlands eerste boek:

Autograf. In de loop van drie jaar slaagde hij er in ruim vijftig van New Yorks actieve graffitischrijvers voor zijn lens te laten poseren. Veelal onherkenbaar vermomd, van KAWS tot Serf en van Claw tot Fanta, waren ze allemaal bereid om naast hun poses ook hun tag op de foto te zetten waardoor persoon en werk dichter samenkomen dan ze doorgaans ooit doen.

Ligt de focus in de Chinatown Soccer Club, Pedal en Autograf op een hele beweging, een subcultuur, in Sutherlands meest recente documentaire (die hij samen maakte met schrijver Jack Youngelson) staat slechts één persoon en haar familie centraal. De film, getiteld The Mother Project, volgt de controversiële maar gevierde fotografe Tierney Gearon tijdens drie jaar van haar leven. De ruim een uur durende film belicht de mysterieuze banden tussen haar moeder, Tierney zelf en haar kinderen; dat wat hen bindt en dat wat hen uiteen drijft. Gearon blijkt een ideaal subject, ze is rauw en direct. Het resultaat is een zeer persoonlijke film die de conventies van de kunstenaarsdocumentaire doorbreekt. Niet alleen pratende hoofden, voor- en tegenstanders van het werk en een bezoekje aan de studio, maar een reis voorbij de foto’s. De camera kijkt mee over de schouder van de fotografe naar haar werkwijze en inspiratiebronnen, de artistieke vragen waarmee ze worstelt, maar ook naar de onconventionele nucleaire familie die altijd de basis zal blijven voor haar werk.

Het feit dat Sutherland zo lang en indringend gekeken heeft naar Gearon is te verklaren vanuit zijn eigen passie voor het private. Ook hij balanceert in beeld op de grens tussen het persoonlijke en het universele. Zo is het ruige landschap van zijn geboortestreek het thema in zijn boek Coming Home. Huskies en vossen, herten en vuurvliegen, sneeuw en bergen, huiden en houthakkers schetsen een bijna romantisch beeld van het Amerikaanse hoogland dat voor hem ook na jaren op Manhattan nog een thuis is. In het verlengde van deze uitgave volgt een tweede boek waarinniet de stad maar de natuur centraal staat, getiteld Buckshots. In dit boek zijn de helden geen mensen maar herten. Sutherland portretteert ze echter met eenzelfde gevoeligheid; en zoals hij dichtbij de graffitischrijvers komt weet hij ook de herten te benaderen. Voor hem zijn deze dieren dan ook niet zomaar wild. Het zijn de niet gedomesticeerden, de dieren die vrij zijn gebleven. Hoe dicht ze de beschaving soms ook naderen, ze blijven er altijd buiten. Het zijn de ultieme beschouwers, hun ogen altijd alert gericht op dat wat er om hen heen gebeurt. Aaibaar en kwetsbaar zijn ze, maar ook ongrijpbaar. Met zijn Buckshots bouwt Sutherland als het ware vanuit een zelfde fascinatie voort op de nachtelijke hertenportretten uit de collectie van Erik Kessels.

Bij de tentoonstelling GAME verschijnt een publicatie met Sutherlands impressies en portretten van de Chinatown Soccer Club uitgegeven door MU in samenwerking met de Zwitserse kunstboekenuitgever Nieves. Dit boek telt 64 pagina’s full colour fotografie en is bij de tentoonstelling verkrijgbaar.

Kijk voor meer informatie over Peter Sutherland op

www.nieves.ch/peter.html
www.petersutherland.net