LAWKI, Life As We Know It, is direct aangesloten op de hoofdslagader van onze tijd: de eindeloze stroom van online video’s waarin we onszelf volledig kwijt kunnen raken — en terug kunnen vinden. Voor miljarden mensen is video een vanzelfsprekend onderdeel van het leven, ruim honderd minuten per dag naadloos geïntegreerd in het ritme van eten, werken, slapen, studeren en ontspannen. Het is zoals de titel suggereert: onze kijk op het leven wordt gekaderd door het beeldscherm en we weten niet beter dan dat we daar onze informatie halen en met elkaar delen. Maar waar kijken we eigenlijk naar en wie bepaalt dat? Hoe gaan we om met de overvloed aan beelden?

Laten we er niet omheen draaien: het videolandschap — het leven! — dat LAWKI—Alive ons toont is totaal gefragmenteerd. Er is geen verhaal van a naar b naar c, geen plot, geen verteller of tekst en uitleg. De vraag is niet of dat erg is, de vraag is of het anders kan. Natuurlijk: in romans, films, series en games vinden we nog altijd de oude, vertrouwde schema’s met een probleem, een uitdaging of een zoektocht die met veel tegenslagen en avonturen tot een goed einde wordt gebracht. De wereld is gered, het leed geleden, het laatste level uitgespeeld — de illusie van een overzichtelijke wereld blijft overeind. Ondertussen ervaren we dagelijks dat er geen allesomvattende waarheid bestaat, alleen plaatselijke verhalen gekleurd door tegenstrijdige belangen. Fake news? Alternative facts! Is dat slecht?

Als mensen hebben we een begrijpelijk verlangen naar duidelijkheid, voorspelbaarheid. Maar welke prijs zijn we bereid daarvoor te betalen? In het boek Utopia van Thomas More, uit 1516, geven de bewoners van het gelijknamige eiland hun privacy op in ruil voor geluk en welvaart. De deuren van de huizen kunnen niet op slot en nergens kan je je aan het zicht van anderen onttrekken. Mensen zijn de hele dag nuttig bezig, ook in hun vrije tijd. Ze zijn volkomen inwisselbaar in hun nijverheid, en wie zich niet aan de regels houdt, riskeert slavernij. Het is, om met de hedendaagse Italiaanse filosoof Federico Campagna te spreken, een typische oplossing van Technic, waarbij alles wordt benoemd, gemeten, berekend en ondergeschikt gemaakt aan een schema van productiviteit.

Campagna maakt voor deze gelegenheid deel uit van ARK. Zijn betoog, in Technic and Magic uit 2018, raakt direct aan de video’s die we dag in dag uit bekijken. Of beter, aan de platforms waar ze worden gedeeld: YouTube voorop, gevolgd door TikTok en in toenemende mate Twitter, Instagram en Facebook. De techgiganten, dat weten we nu wel, zijn vooral uit op de data die gebruikers genereren met hun clicks, likes, searches en swipes. Hun klanten zijn niet wij, maar bedrijven en organisaties die ons gedrag als consumenten en kiezers liefst zo voorspelbaar mogelijk in kaart krijgen. Waar reageren we op? En hoe? De zelflerende algoritmes die het volgende filmpje suggereren baseren zich niet alleen op jouw voorkeuren of die van je vrienden, maar ook op gegevens waarvan alleen een algoritme de relevantie ziet. Zo krijgt Big Other, zoals Shoshana Zuboff de grote techbedrijven noemt in The Age of Surveillance Capitalism, steeds meer middelen om ons ongemerkt in de gewenste richting te sturen.

Dreigen we elke grip op ons leven te verliezen? Het is eerder het leven zelf dat uit het zicht verdwijnt, ons vermogen om het te ervaren, om het te omarmen. De ene video na de andere, het ene level na het andere, het ene bericht na het andere. De beloning van de likes, de hilarische meme, de briljant verwoorde verontwaardiging — weer een paar uur van ons leven verdwenen in het niets. 

De afleiding leidt ons af van het feit dat we worden afgeleid. Maar waarvan? Of is de vraag waarom we ons zo gewillig af laten leiden?

Tegenover Technic stelt Campagna Magic. Geen hokuspokus of Harry Potter, maar het inzicht dat het bestaan niet te vatten is in woorden. De kunst is om je niet meteen af te vragen wat de essentie is van de dingen, wat ze zijn, maar om juist aandacht te hebben voor hun existentie: het feit dat ze zijn. Als we in het leven ruimte laten voor het onbenoembare, gewoon, door niet alles te benoemen, verlossen we onszelf uit de grip van Technics absolute taal. Wat voor realiteit we vervolgens opbouwen? Dat ligt open.

In een paradoxale wending gebruikt LAWKI—Alive woorden om ons een ongrijpbare versie van het leven te laten ervaren. De videofragmenten die we zien zijn het resultaat van een lange lijst zoektermen die in YouTube en Dailymotion ingevoerd zijn — in de tien meest gesproken talen ter wereld, om zo representatief mogelijk te zijn. De video’s bovenaan elk zoekresultaat zijn geordend op basis van de meta-tags en de beschrijving. Ze staan niet bij elkaar op titel, jaartal of genre, maar op wat de video laat zien, de inhoud. Hierbij heeft ARK zich laten inspireren door de methodiek die de Duitse wetenschapper Aby Warburg toepaste in de Bilderatlas Mnemosyne (1927), waarin hij beelden bijeenbracht die thematische en formele overeenkomsten hebben, of eenzelfde soort gevoel uitdrukken. De Beeldatlas kwam nooit af, en de resterende panelen vertellen geen eenduidig, afgerond verhaal. In plaats daarvan maken toeschouwers hun eigen verbindende lijnen vanuit hun unieke ervaring, kennis, voorkeuren, intuïties.

Zo lopen we ook door LAWKI—Alive. De beelden die hier te zien zijn worden aangestuurd door een AI die reageert op de bewegingen van de bezoekers en daarbij telkens nieuwe video’s selecteert die inhoudelijk het dichtst bij de vorige liggen. Als een gevoelig, wereldwijd vertakt instrument vertraagt en versnelt de installatie op het ritme van onze aandacht. Ook het online bereik heeft invloed op de ervaring: hoe meer views de video’s hebben, hoe minder je er nu van te zien krijgt. Als kijker creëer je uit deze associatief samengestelde livestream zelf een nieuw beeld van het leven en de wereld. Voor een magische ervaring hoef je in MU in elk geval niet op zoek naar woorden.